Petrovaradinska tvrđava je građena po planovima austrijskih vojnih inženjera Matijasa Kajzersfelda (Mathias Kaisersfeld) i Luiđija Ferdinanda Marsiljija ( Luigi Aloysius Ferdinand Marsigli), te Mikaela Vamberga (Michael Wamberg), ujedno i prvog graditelja tvrđave. Projektovana je u skladu sa najsavremenijim dostignućima evropske fortifikacijske škole tog doba, zasnovanim na pravilima Vobanovog sistema bastionih trasa. Na svim delovima utvrđenja maksimalno su korištene prednosti morfologije terena, a potencijalne slabosti otklanjane primenom tehničkih rešenja kojima se obezbeđivala puna efikasnost odbrambenog sistema. Istovremeno, obzirom na dug period gradnje, kompleks je dopunjavan i osavremenjivan u skladu sa razvojem naoružanja i ratne taktike, primenom najnovijih dostignuća odbrambene tehnike.
Gornja tvrđava se nalazi na najvišoj koti petrovaradinske stene, na mestu nekadašnjeg srednjovekovnog utvrđenja. Oblikuje je pet bastiona (sv. Leopold, sv. Inoćentije, sv. Josif, Ludvig, donji i gornji i sv. Terezija) povezanih kurtinama. Na jugoistočnoj strani, između Leopoldovog i Inoćentijevog bastiona nalazi se najviši fortifikacijski objekat-kavalir. Pristup najvišem platou Gornje tvrđave, ostvaruje se kroz tri zasvođene i bogato oblikovane ulazne kapije: Ludvigovu, Dvorsku i Leopoldovu, dok se u ravelinima nalaze još dve kapije: Molinarijeva i Karla VI. Od objekata autentičnog sklopa sačuvani su sledeći objekti: Oficirski paviljon, Leopoldova barutana, Provijantski magazin, Arsenal, Duga i Jednostavna kasarna, Toranj sa satom, kao i Veliki ratni bunar.
Sa jugoistočne strane, nalazi se Hornverk kojeg oblikuju dva bastiona (sv. Karla i sv.Elizabete) povezana bedemima levog i desnog krila sa bastionom trasom Gornje i Donje tvrđave. Prilaz platou Hornverka ostvaruje se kroz dve glavne komunikacione kapije sa istočne i zapadne strane. Na ovom prostoru sačuvane su: Jednospratna kasarna, barutana sv. Elizabete, vodna stanica, stražare, topovske šupe i konjušnice. Izuzetno razvijena spoljna linija odbrane ovog dela kompleksa formira trostruki pojas šančeva. U unutrašnjosti fortifikacionih objekata sačuvan je složen sistem podzemnih minskih galerija sa prislušnim tunelima, izgrađenih između 1768 i 1776, po projektu majora Šredera (Schroeder).
Donja tvrđava nalazi se na samoj okuci Dunava, oslonjena na stenu i bedeme Gornje tvrđave. Utvrđena je petougaonom bastionom trasom koju čine tri bastiona (sv. Franciske, sv. Terezije i sv. Josifa) i dva polubastiona (sv. Karla i sv. Benedikta), povezana kurtinama. Unutar bedema osnovne bastione trase smešteno je podgrađe koje karakteriše zbijena urbana struktura oblikovana u blokove ortogonalno postavljene ulične mreže sa sačuvanim vojnim, civilnim i sakralnim objektima građenim u svim fazama izgradnje kompleksa. Najstarijem graditeljskom sloju pripadaju sakralni objekti: nekadašnji jezuitski samostan sv. Jurja (1701-1734) i franjevački samostan (do 1720), od 1786 prenamenjen u Vojnu bolnicu, te zgrada komande tvrđave (Generalathaus). Na potezu glavne ulice, kao i po obodu trga, skoncentrisani su uglavnom svi nekad najvažniji objekti vojne i civilne uprave, te najreprezentativnije stambene kuće visokih oficira i činovnika tvrđave, uglavnom građene tokom XVIII veka, u stilu baroka. Unutar zidina Donje tvrđave, pored jasno diferencirane urbane strukture Podgrađa, smešteni su specifični objekti vojne namene (barutane, kasarne, magazini), kao i pravoslavna kapela sv. Pavla. Do danas, na ovom prostoru sačuvane su dve monumentalne glavne kapije: Beogradska i Nova kapija, dve sporedne ispadne kapije, kao i kapija vodenih šančeva u ravelinu vodenog grada. Osnovnu bastionu trasu Donje tvrđave prema Dunavu štiti složena spoljna linija odbrane sa trostrukim pojasom vodenih šančeva.
Koncepcija odbrambenih instalacija Petrovaradinske tvrđave prilagođena je terenu, odnosno uzvišenom obronku Petrovaradinske stene sa koje se stepenasto, u formi fortifikacionih prstenova, spuštaju ka njenom podnožju. Za razliku od Donje tvrđave (Vaserštata) koja je bila fortificirana bedemima i šančevima ispunjenim dunavskom vodom, Gornja tvrđava i istureni deo Tvrđave − Hornverk, kao neodvojivi delovi kompleksa Tvrđave, utvrđeni su pored bastiona i bedema i tzv. suvim šančevima. Ovi šančevi formirani su kao odbrambene zone između dva reda bedema − eskarpe i kontraeskarpe: bastiona, ravelina i kontragarda (zemljani i ozidani fortifikacioni objekti) u funkciji prepreke sa klopkom u koju se sistematski uvlačila neprijateljska živa sila, koja je posle puščane paljbe i topovske salve bila tretirana eksplozijom iz podzemnih minskih galerija.
Branioci Tvrđave, pripadnici Petrovaradinske regimente, dejstvovali su sa odbrambenog položaja poznatog kao Borbena linija na koji se arhitektonski nadovezuje sistem podzemnih minskih galerija.
Prilikom prodiranja neprijateljskih vojnika u šanac, prvenstveno se na njih dejstvovalo streljačkim plotunima sa gornje borbene linije na zemljanom zaštitnom grudobranu − boneti iznad bedema odnosno bastionskog fronta.
Prva borbena linija formirana unutar eskarpe i kontraeskarpe bedema konstruisana je u vidu dugačkog podzemnog i zasvođenog hodnika, frontalno postavljenog prema šancu. Iz nje se dejstvovalo takođe streljačkim plotunima, ali iz puškarnica sa ventilacionim otvorima za barutne gasove redno postavljenim u nivou trupa neprijateljskih vojnika, koji forsirajući opsadu Tvrđave prodiru u suve šančeve fortifikacije.
Nakon prestanka dejstvovanja branilaca Tvrđave, iz borbenih linija na grudobranu i unutar bedema i bastiona, kao i iz toparnica velikih otvora iz kojih dejstvuje artiljerija, tvrđavska inženjerija pristupala je paljenju fitilja u podzemnim minskim poljima, koja se nalaze ispod nivoa šanca, takođe redno postavljena u odnosu na hodnik borbene linije a sadrže burad sa barutom.
Prilikom organizovane, ujednačene i usmerene detonacije više podzemnih minskih instalacija koje su eksplodirale, čitavo minsko polje ispred bastionskog fronta a ispod šanca, diže u vazduh, eliminiše i ujedno zatrpava veliki broj neprijateljskih vojnika zgusnutih u šancu u nameri da forsiraju bedeme branjenog bastiona.
Za ono vreme savršeno efikasna odbrambena instalacija podzemnog minskog sistema, odnosno polja, delo je inženjerijskog majora i austrijskog plemića Alfreda Šredera kao projekat odbrambenog sistema celog kompleksa. Podzemni minski sistem Petrovaradinske tvrđave građen je u periodu od 1765. do 1783. godine kao deo, 16 km dugačkog i u četiri podzemna nivoa raspoređenog, sistema Podzemnih vojnih galerija. Podzemni minski sistem bio je jedan od najvećih među evropskim fortifikacijama.
ARTILJERIJA
U garnizonu Petrovaradinske tvrđave artiljerija je bila glavni rod vojske, s obzirom da se odbrambena moć ove fortifikacije pored snažnih bastiona i mnogobrojnog garnizona zasnivala na velikoj vatrenoj moći tvrđavske artiljerije, teške, poljske i rovovske. Petrovaradinska tvrđava svojevremeno je posedovala i do 400 topova i merzera sa uskladištenom velikom količinom municije i baruta. Teška tvrđavska artiljerija i merzeri sa ubacnom putanjom bili su postavljeni na otvorenim borbenim linijama iza grudobrana − bonetama bastiona i bedema, dok je dejstvovanje artiljerije iz toparnica unutar borbenih linija bastionskih frontova povereno lakoj tvrđavskoj artiljeriji, punjenoj karteč i šrapnel municijom dometa 300−600 metara.
Upravo ova ilustracija prikazuje artiljerijsku posadu austrijske vojske sredinom XIX veka sa topom glatke cevi punjenim spreda unutar podzemne borbene linije na položaju u kurtini (bočnoj komunikaciji), odakle se naizmeničnom topovskom šaržom, artiljerijskom i puščanom vatrom iz toparnica i puškarnica dejstvuje u šanac na neprijateljsku živu silu između eskarpe ravelina i kontraeskarpe polukontragarda (desna i leva strana bedema šanca), čime se veoma efikasno štiti leva fasa (strana) ravelina – trouglastog bedema u funkciji odbrambene instalacije ispred kapije cara Leopolda I.
Petrovaradinska tvrđava građena je u periodu od 1692. do 1780. godine, uz velike napore cele Habzburške monarhije koji su uključivali ogromna finansijska sredstva i velike ljudske žrtve u teškom radu − kuluku tokom njene izgradnje, sa ciljem da ovo moćno utvrđenje zaštiti granice Carstva. S druge strane, bile su dobro poznate činjenice da je otomanska vojska sastavljena od disciplinovanih i fanatičnih ratnika čije su vojne jedinice mogle u svakom trenutku da ugroze Tvrđavu i prodru u njenu unutrašnjost, uključujući i podzemne vojne galerije. Shodno činjenicama o velikom odbrambenom značaju ovog monumentalnog utvrđenja i konstantne opasnosti od Turaka, ceo fortifikacioni sistem Petrovaradinske tvrđave, pogotovo njen podzemni deo, sastavljen je od niza borbenih instalacija koje su, između ostalog, u formi raznih prepreka, zamki i barikada.
Unutar podzemnog fortifikacionog sistema, na samoj borbenoj liniji postavljene su odbrambene instalacije poput ove prepreke, tzv. barikade, koja ima funkciju da spreči, odnosno u krajnjoj liniji uspori prodiranje neprijateljskih vojnika, ukoliko su već uspeli da probiju bedem i u jurišu isforsiraju unutrašnji hodnik. Branioci Tvrđave se u borbenom dejstvu povlače iza barikade, koju formiraju kao prepreku, i onda prilaze unutrašnjim puškarnicama iz kojih plotunski dejstvuju bočno i iza leđa na neprijatelja, izazivajući efekat potpunog iznenađenja. Faktička klopka sa efektnim neutralisanjem nadirućih protivnika, oružanom paljbom i miniranjem magacinskih prostora sa barutom stvara fizičko-tehničku prepreku i opštu pometnju u protivničkom nadiranju. Barikada zaustavlja dalji prodor neprijateljske žive sile, a braniocima Tvrđave omogućava konsolidaciju položaja.
-autor teksta-
http://www.turizamns.rs
Нема коментара:
Постави коментар